Cong vẹo cột sống: Nguyên nhân cách phòng chống cho trẻ nhỏ
Khi phát hiện trẻ bị cong vẹo cột sống, cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế chuyên khoa khớp hay chấn thương chỉnh hình, phục hồi chức năng để thăm khám. Đến khám càng sớm, cơ hội cứu chữa càng cao, chi phí điều trị cũng ít tốn kém.
I. Quan điểm của Y học hiện đại về Cong vẹo cột sống
Đại cương
Cột sống có 33 – 34 đốt (7 đốt cổ, 12 đốt ngực, 5 đốt thắt lưng, 5 đốt cùng và 4-5 đốt cụt) được nối với nhau bằng các đĩa đệm, khớp và dây chằng. Ở người trưởng thành, chiều dài cột sống của nam giới từ 60-75 cm, của nữ từ 60-65 cm, chiếm khoảng 2/5 chiều cao cơ thể. Ở người già, chiều dài cột sống có thể giảm trên 5 cm do tăng độ cong của các đoạn cột sống và giảm độ dày của các đĩa đệm.
Cong vẹo cột sống là tình trạng cong của cột sống sang phía bên của trục cơ thể và vẹo (xoay) của các thân đốt sống theo trục của mặt phẳng ngang.
Cong vẹo cột sống có thể xảy ra đơn thuần hoặc phối hợp với các biến dạng khác của cột sống là gù ở vùng ngực hoặc ưỡn ở vùng thắt lưng.
Cong vẹo cột sống chia làm 2 nhóm chính: cong vẹo cột sống không cấu trúc và cong vẹo cột sống cấu trúc.
+ Cong vẹo không cấu trúc là cong vẹo cột sống mà các đốt sống không có biến dạng về giải phẫu.
+ Cong vẹo cấu trúc là vẹo cột sống với các đốt sống bị biến dạng ở đường cong của cột sống.
Nguyên nhân cong vẹo cột sống
Trên 80% Cong vẹo cột sống vô căn (không rõ nguyên nhân)
Một số nguyên nhân gây Cong vẹo cột sống như:
+ Bẩm sinh: Mất nửa đốt sống, xẹp đốt sống.
+ Mắc phải: Do tư thế ngồi sai, u xơ thần kinh, di chứng bại liệt, di chứng lao cột sống, loãng xương, bệnh cơ – thần kinh, bệnh đường hô hấp (tràn dịch, dầy dính màng phổi…
Triệu chứng
Cột sống cong vẹo sang phía bên hoặc ưỡn ra trước, gù ra sau so với trục giải phẫu của cột sống, có thể là một đường cong hoặc hai đường cong.
Xương bả vai 2 bên không cân đối.
Hai vai mất cân xứng với đặc điểm một bên nhô cao và thƣờng ngắn hơn bên đối diện do tình trạng co kéo của các nhóm cơ vùng lưng
Xuất hiện những ụ gồ ở vùng lưng, mà đỉnh các ụ gồ đó thường trùng với chỗ cong vẹo nhất của cột sống, thường thấy rõ nhất khi yêu cầu bệnh nhân đứng cúi lưng.
Đối diện với bên xuất hiện ụ gồ thường là vùng lõm, đây là hậu quả của tình trạng xoay của các thân đốt sống.
Khung chậu bị nghiêng lệch và cũng bị xoay
Trên thân mình có thể xuật hiện những đám da đổi màu (màu bã cà phê)
Vùng lưng, đặc biệt là vùng thắt lưng có thể xuất hiện những đám lông.
Điều trị cong vẹo cột sống
– Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong điều trị cong vẹo cột sống: giúp kéo giãn các cơ co rút và làm mạnh cơ, tập thở và tư thế đúng trong sinh hoạt và học tập để bệnh không tiến triển nhanh hơn
– Vận động trị liệu: Chỉ định cho cong vẹo cột sống ở mọi lứa tuổi và độ nặng nhẹ khác nhau
Bài tập 1: Tăng tầm vận động của cột sống lƣng
Bài tập 2: Tăng cơ lực nhóm cơ gập và xoay thân
Bài tập 3: Kéo dãn cơ ở phần lõm của đường cong
Bài tập 4: Kéo dãn cơ ở phần lõm của đường cong
Bài tập 5: Kéo dãn cột sống
Bài tập 6: Tập mạnh nhóm cơ nghiêng thân. Kéo dãn phía lồi của đường cong ngực phải
Bài tập 7: Cải thiện chức năng hô hấp và tim mạch. Tăng cường độ giãn nở của lồng ngực
Bài tập 8: Cải thiện tư thế cột sống. Tăng cường chức năng phổi
Bài tập 9: Tập bơi.
Bài tập 10: Luyện tập thể thao
– Kéo dãn cột sống: Kéo dãn cột sống bằng dụng cụ (như xà đơn và khung kéo tay) hoặc bằng máy kéo dãn.
Áo nẹp chỉnh hình
+ Chỉ định: trẻ trai < 18 tuổi và trẻ gái < 17 tuổi. Vẹo cột sống từ 20 độ – 50 độ, đang tiến triển và xương chưa hết tuổi trưởng thành
+ Một số loại áo nẹp: Milwaukee, Chêneau, Boston…
+ Trẻ phải đeo áo nẹp 24/24 giờ trong ngày, chỉ tháo ra khi tập luyện, khi tắm. Cần vệ sinh áo nẹp thường xuyên và mỗi 3 tháng phải đưa trẻ đi khám để được thay áp nẹp phù hợp, 6 tháng chụp Xquang 1 lần.
+ Chống chỉ định: Khi trẻ đã trưởng thành > 22- 25 tuổi, nẹp chỉnh hình
không có hiệu quả, độ cong không tồi đi, độ vẹo > 60 độ, ảnh hưởng đến thẩm mỹ, tâm lý.
Điều trị phẫu thuật chỉnh hình khi:
+ Góc vẹo > 20 độ và tiến triển xấu đi.
+ Góc vẹo > 40 độ.
+ Vẹo cột sống ảnh hưởng đến chức năng các cơ quan khác.
Cách phòng bệnh Cong vẹo cột sống
+ Trang bị bộ bàn ghế phù hợp với kích thước cơ thể học sinh
+ Ngồi đúng tư thế: hai bàn chân được đặt ngay ngắn, vững chắc trên sàn, giữa cẳng chân và đùi tạo thành 1 góc tối ưu là 90º (dao động trong khoảng 75-105º ), nên để cạnh trước của mặt ghế ăn sâu vào cạnh sau mặt bàn 4-6 cm, lưng có thể tựa vào tựa lưng của ghế để tăng thêm điểm tựa, thân thẳng, đầu và cổ hơi ngả về phía trước, hai tay để ngay ngắn trên mặt bàn.
+ Nơi học tập phải đảm bảo chiếu sáng tự nhiên và chiếu sáng nhân tạo từ 300lux trở lên.
Học sinh không mang cặp quá nặng, trọng lượng cặp sách không nên vượt quá 15% trọng lượng cơ thể. Cặp phải có 2 quai, khi sử dụng học sinh đeo đều hai vai, tránh đeo lệch về 1 phía.
Duy trì chế độ học tập, sinh hoạt hợp lý: không nên ngồi học, xem ti vi quá lâu, giữa các giờ học (khoảng 35-45 phút) học sinh phải có thời gian nghỉ ngơi, thư giãn để giảm gánh nặng thể chất, tăng cường hoạt động vận động ngoài trời.
Đảm bảo chế độ dinh dưỡng hợp lý, cần quan tâm đến các thực phẩm có nhiều can xi và vitamin D, đây là các yếu tố giúp cho sự phát triển của xương trong giai đoạn phát triển.
Đảm bảo thời gian ngủ cần thiết theo từng lứa tuổi. Tuổi càng nhỏ, nhu cầu ngủ càng nhiều. Trung bình, học sinh từ 7-10 tuổi cần ngủ 11 – 10 giờ; Từ 11-14 tuổi thời gian ngủ là 10 – 9 giờ; Từ 15-17 tuổi thời gian ngủ là 9 – 8 giờ.
Tránh bắt trẻ phải lao động nặng sớm, nhất là gánh, xách hay đội nặng, lao động và tập luyện vừa sức và cân đối với tuổi. Trẻ cần được tiêm chủng đầy đủ để phòng các bệnh lao, bại liệt…
Khám cong vẹo cột sống định kỳ sẽ giúp cho việc phát hiện sớm các trường hợp cong vẹo cột sống để có thể có cách xử trí và kiến nghị phòng chống kịp thời.
Lời khuyên
Khi phát hiện trẻ bị cong vẹo cột sống, cần đưa trẻ đến các cơ sở y tế chuyên khoa khớp hay chấn thương chỉnh hình, phục hồi chức năng để thăm khám. Đến khám càng sớm, cơ hội cứu chữa càng cao, chi phí điều trị cũng ít tốn kém..
